Қонун ва суд олдидаги

Қонун ва суд олдидаги
тенглик

Ўзбекистон Республикасининг барча фуқаролари жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун ва суд олдида тенгдир. Корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ҳам қонун ва суд олдида тенгдир.

Суд ҳужжатларининг

Суд ҳужжатларининг
мажбурийлиги

Суд ҳужжатлари барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, мансабдор шахслар, фуқаролар учун мажбурийдир ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ижро этилиши шарт.

Суд ҳокимиятининг

Суд ҳокимиятининг
мустақиллиги

Судьялар мустақилдирлар, фақат қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашув қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади.

Электрон почта манзил:

j.jizzah@sud.uz

Фуқаролар қабулхонаси:

+998 (55) 152-05-70 (25012)

Манзил:

Жиззах вилояти, Жиззах шаҳри, 130000, Сайлжойи кўчаси 63-уй

Интерактив хизматлар

Статистик маълумотлар

Статистик маълумотлар

Ўзбекистон Республикаси Олий Судининг республика судлари фаолиятига доир статистик маълумотлар базаси

Ўтиш
Cуд қарорлари тўплами

Cуд қарорлари тўплами

Судлар бўйича барча якуний суд қарорларини тўлиқ ёки шахссизлантирилган матнда ушбу ҳавола орқали билиб олинг.

Ўтиш
Давлат божи калькулятори

Давлат божи калькулятори

Бу хизмат тури судларга мурожаат қилишда тўланиши лозим бўлган давлат божи миқдорини аниқлашда яқиндан ёрдам беради.

Ўтиш
image
image
image
image
image
image

Электрон суд хизматлари

MY.SUD.UZ - суд хизматларидан фойдаланишнинг инновацион, ишончли ва қулай йўли

Мурожаат

Судга тўғридан - тўғри электрон шаклда мурожаат йўллаш.

Электрон тўлов тизими

Барча судларда фуқаролар томонидан амалга ошириладиган барча тўловларни тўлашнинг ягона электрон тизими.

Видеоконференц алоқа

Масофадан туриб суд мажлисида иштрок етиш

Мажлислар жадвали

Суд мажлислари жадвали билан танишиш – судларда ишларни суд мажлисида кўриб чиқишга тайинланган санаси ва вақти ҳақида онлайн тарзда хабардор бўлиб бориш имконини беради.

Давлат божи калькулятори

Бу хизмат тури судларга мурожаат қилишда тўланиши лозим бўлган давлат божи миқдорини аниқлашда яқиндан ёрдам беради.

Мурожаат намуналари

Фуқаролар судларга мурожаат қилишда ҳужжатларнинг тайёр намуналаридан мутлақо бепул фойдаланиш имконияти

image

MY.SUD.UZ

Ўзбекистон Республикаси Олий судининг интерактив хизматлари портали

ўтиш

Сўнгги янгиликлар

28Mar Янгиликлар

Аҳоли ўртасида профилактик тадбирларни кучайтириш, фуқароларнинг ҳуқуқий маданиятини ошириш мақсадида Жиззах шаҳар “Сангзор” маҳалласида жиноят ишлари бўйича Жиззах шаҳар судининг тергов судьяси Ж. Тангматов ва Жиззах шаҳар ИИБ 2-сон ИИБ профилактика инспектори Б. Нурбоевлар томонидан очиқ мулоқот ўтказилди.

Тадбирда жиноят ишлари бўйича Жиззах шаҳар судининг тергов судьяси Ж.Тангматов томонидан жиноятчиликни олдин олиш, уларнинг келиб чиқиши сабабларини аниқлаш ҳамда жиноятчиликни бартараф этиш чораларини кўриш лозимлиги ҳақида сўз юритилди.

Тадбирда таъкидланганидек, мақсад ҳудудда жиноятчиликни олдини олишга қаратилган тадбирларни мунтазам равишда амалга ошириш, аҳолига ижтимоий хавфли қилмиш учун жавобгарлик муқаррарлигини етказишдир.

Шунингдек, судья томонидан Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 20 февралдаги “Давлат божи тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш ҳақида”ги ЎРҚ-1032-сонли Қонунининг мазмун-моҳияти тушунтирилди.

Тадбир якунида аҳолининг ҳуқуқий онгли ва ҳуқуқий маданиятини ошириш мақсадида маҳаллаларда сайёр суд мажлисларини ўтказиш ва жиноят иши юзасидан чиқарилган хусусий ажримлар муҳокамаси вақти тўғрисида ишни кўриб чиққан судьяни хабардор қилиш борасида келишиб олинди.

27Mar Янгиликлар

Жиззах вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан Ўзбекистон Республикаси Миллий гвардияси Жиззах вилояти қўриқлаш бошқармаси биносида хусусий ажрим муҳокамаси ўтказилди

Муҳтарам Президентимиз раислигида жорий йилнинг 5 март куни ўтказилган Коррупцияга қарши кураш бўйича Миллий кенгашнинг ҳисобот йиғилишида суд тизимида коррупциявий хавф-хатарларнинг олдини олиш, одил судлов сифати ва самарадорлигини оширишда судлар томонидан чиқарилган тақдимнома, хусусий ажримларнинг таъсирчанлигини ошириш ҳақида таъкидлаб ўтдилар.

 

Жиззах вилоят суди раиси ўринбосари Нодиржон Расулов хусусий ажримда келтирилган камчиликларга тўхталиб, даъвогар У.А нинг жавобгар Ўзбекистон Республикаси Миллий гвардияси Жиззах вилояти қўриқлаш бошқармасига нисбатан меҳнат дафтарчаси ёзувига ўзгартириш киритиш ҳақидаги 2-1301-2406/9142-сонли фуқаролик иши юзасидан иш берувчи томонидан меҳнат қонунчилиги бузилиш ҳолатлари аниқланганлиги сабабли судлов ҳайъати хусусий ажрим чиқариш ҳақида хулосага келганлигини баён қилиб, келгусида иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат шартномалари ва меҳнат дафтарчаларини тўғри расмийлаштиришни йўлга қўйиш лозимлигини таъкидлади.

Шунингдек, тадбирда Ўзбекистон Республикасининг янги таҳрирда қабул қилинган Меҳнат кодексидаги нормалар, кодекснинг 333-моддасида белгиланган ходимга иш ҳақи тўлашни ва унга тўланиши лозим бўлган бошқа тўловларни кечиктирганлик учун иш берувчининг моддий жавобгарлиги, иш берувчиларнинг иш ҳақини ўз вақтида тўлаши масъулиятини ошириши ҳақида сўз юритилди.

Тадбир якунида келгусида хусусий ажримда қайд этилган хато ва камчиликларга йўл қўймаслик юзасидан аниқ чоралар белгилаб олинди ҳамда ходимлар қонунчиликдаги ўзгаришлар бўйича ўзларини қизиқтирган саволларга атрофлича жавоб олдилар.

26Mar Янгиликлар

ҲУДУДДАГИ ЮРИДИК ШАХС ВАКИЛЛАРИ БИЛАН ДАВРА СУҲБАТИ

Судларнинг асосий вазифалари одил судловни амалга ошириш, инсон ҳуқуқларини қонун доирасида ҳимоя қилиш ҳамда қонунийликни таъминлаш эканлиги барчамизга маълум. Суд тизимида амалга оширилаётган барча ислоҳотлар замирида инсон ҳуқуқлари ва улар ҳуқуқларининг кафолатланиши ётади.
Шу билан бирга, бугунги кунда судьялар томонидан аҳолининг ҳуқуқий онгини ошириш ва қонунларга бўлган ҳуқуқий тушунчаларини шакллантириш мақсадида кенг қамровли тарғибот тадбирлари амалга оширилиб келинмоқда. Бундан кўзланган асосий мақсад эса фуқароларнинг ватан олдидаги ўз ҳуқуқ ва бурчларини англаш, ҳуқуқий саводхонлигини ошириш, қонунга бўлган ҳурматни шакллантириш, суд тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар замири билан таништириш, суднинг жазоловчи эмас, балки ҳуқуқларни ҳимоя қилувчи тизим эканлиги ҳақида тушунтиришларни амалга ошириш эканлигини эътироф этишимиз лозим.
Шу қаторда фуқароларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтириш, қонунларга бўлган ҳурматни шакллантириш асосий мақсадлардан бири ҳисобланади.
Шунга кўра Зомин туманлараро иқтисодий суди раиси Х.Мадатов томонидан Зарбдор тумани Дўстлик маҳалла фуқаролар йиғини биносида маҳалла аҳолиси ва фаоллар иштирокида Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 20 февралдаги “Давлат божи тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш ҳақида”ги ЎРҚ-1032-сонли Қонунининг мазмун-моҳияти юзасидан давра суҳбати ташкил этилиб, тадбир иштирокчиларига мазкур қабул қилинган Қонуннинг мазмун-моҳияти тушунтирилди.
Жумладан, Кейинги йилларда мамлакатимизда энергия ресурсларидан оқилона ва самарали фойдаланишга, иқтисодиётни жадал ривожлантириш учун зарур бўлган энергиянинг ҳосил қилиниши ва сарфланишини барқарорлаштиришга ҳамда Ўзбекистон Республикаси ҳудудида чет эл тижорат ташкилотларининг ваколатхоналарини аккредитация қилишни соддалаштиришга қаратилган ислоҳотлар амалга оширилмоқда, бироқ энергия ресурслари истеъмолчилари томонидан тўлов интизоми даражасининг пастлиги иссиқлик ва электр энергиясини етказиб берувчиларнинг молиявий кўрсаткичларига салбий таъсир кўрсатаётганлиги айтиб ўтилди.
Шунингдек мазкур қонунга кўра, иссиқлик ва электр энергиясини етказиб берувчилар томонидан истеъмолчиларга энергия ресурслари барқарор етказиб берилишини ҳамда сифатли хизматлар кўрсатилишини таъминлаш учун етказиб берилган энергия учун тўлов бўйича қарзларни ўз вақтида ундириш зарурияти юзага келмоқда.
Бундан ташқари «Давлат божи тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунида чет эл тижорат ташкилотларининг ваколатхоналарини аккредитация қилганлик учун давлат божи тўланиши назарда тутилмоқда. Шу билан бирга аккредитациянинг қайси даври учун давлат божи тўланиши аниқлаштирилмоқда.
Хусусан, Ушбу Қонун билан «Давлат божи тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига тегишинча иссиқлик ва электр энергиясини етказиб бериш юзасидан хизматлар учун тўловлар бўйича қарзларни ундириш тўғрисидаги даъволар, аризалар ва шикоятлар билан фуқаролик ишлари бўйича ва иқтисодий судларга мурожаат қилинганда иссиқлик ва электр энергиясини етказиб берувчилар давлат божини тўлашдан озод этилишини, шунингдек уларнинг талабларини қаноатлантириш тўлиқ ёки қисман рад этилган тақдирда мазкур давлат божини ушбу етказиб берувчилардан ундириш имкониятини назарда тутувчи қўшимча ва ўзгартиришлар киритилмоқда. Шунингдек чет эл тижорат ташкилотларининг ваколатхоналарини Ўзбекистон Республикаси ҳудудида аккредитация қилишда давлат божини тўлаш ҳар бир йил учун амалга оширилишини аниқлаштирувчи ўзгартириш киритилганлиги ҳақида сўз юритди.
Сўнгра тадбир иштирокчиларига “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг қоидаларини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 02.02.2017 йилдаги ПҚ-2752-сонли қарори юзасидан тушунчалар бериб ўтди.
Мазкур Қарор билан коррупцияга қарши курашиш бўйича республика идоралараро комиссияси тузилиб, “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ унинг асосий вазифалари этиб:
коррупцияга қарши курашиш соҳасидаги давлат дастурларининг ва бошқа дастурларнинг ишлаб чиқилиши ҳамда амалга оширилишини ташкил этиш;
коррупцияга қарши курашиш бўйича фаолиятни амалга оширувчи ва унда иштирок этувчи органлар ҳамда ташкилотларнинг фаолиятини мувофиқлаштириш ва ҳамкорлигини таъминлаш;
аҳолининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтиришга, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантиришга доир чора-тадбирларнинг ишлаб чиқилиши ҳамда амалга оширилишини ташкил этиш;
коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга, уларни аниқлашга, уларга чек қўйишга, уларнинг оқибатларини, шунингдек уларга имкон берувчи сабаблар ва шарт-шароитларни бартараф этишга доир чора-тадбирлар самарадорлиги оширилишини таъминлаш;
коррупциянинг ҳолати ва тенденциялари тўғрисидаги ахборотни йиғиш ҳамда таҳлил этиш;
коррупцияга қарши курашиш бўйича чора-тадбирлар амалга оширилиши юзасидан мониторингни амалга ошириш, ушбу соҳадаги мавжуд ташкилий-амалий ва ҳуқуқий механизмларнинг самарадорлигини баҳолаш;
коррупцияга қарши курашиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини такомиллаштириш ва ушбу соҳадаги ишларни яхшилаш юзасидан таклифлар тайёрлаш;
коррупцияга қарши курашиш бўйича ҳудудий идоралараро комиссиялар фаолиятини мувофиқлаштириш этиб белгиланганлигини таъкидлаб ўтди.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 3 январдаги “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги ЎРҚ-419-сонли Қонуннинг мазмун-моҳияти ҳақида ҳам қисқача тўхталиб ўтди.
Жумладан, Қонундаги асосий, яъни:
коррупция — шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этиш;
коррупцияга оид ҳуқуқбузарлик — коррупция аломатларига эга бўлган, содир этилганлиги учун қонунчиликда жавобгарлик назарда тутилган қилмиш;
манфаатлар тўқнашуви — шахснинг шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлиги унинг ўз лавозим ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир кўрсатаётган ёхуд таъсир кўрсатиши мумкин бўлган ҳамда шахсий манфаатдорлик билан фуқароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг ҳуқуқлари, қонуний манфаатлари ўртасида қарама-қаршилик юзага келаётган (мавжуд манфаатлар тўқнашуви) ёки юзага келиши мумкин бўлган (эҳтимолий манфаатлар тўқнашуви) вазият каби тушунчалар ҳақида ҳам йиғилиш иштирокчиларига тушунтиришлар бериб ўтилди.
Ўтказилган давра суҳбатида иштирокчиларни қизиқтирган саволларига суд раиси томонидан батафсил жавоблар бериб ўтилди.

25Mar Янгиликлар

Судьянинг мустақиллиги – Конституция ва қонун устуворлиги таъминоти асосидир

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 136-моддаси 1-қисмига кўра, судьялар мустақилдирлар, фақат Конституция ва қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга оширишга доир фаолиятига ҳар қандай тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 5 март куни Коррупцияга қарши курашиш бўйича миллий кенгаш йиғилишидаги маърузасида суд тизимида коррупциявий хавф-хатарларни олдини олиш, одил судлов сифати ва самарадорлигини ошириш доимо диққат марказида бўлиши зарурлигини таъкидлади.
Сўнгги йилларда судлар мустақиллигини таъминлаш бўйича катта ислоҳотлар амалга оширилди. Лекин судьяларни мажлисга чақириш, уларга ваколатига кирмайдиган вазифаларни юклаш ҳолатлари ҳам учраб тургани қайд этилди.
Шунингдек, айрим идоралар томонидан судга таъсир ўтказишга уринишлар ҳали-ҳануз давом этаётганлигини қайд этиб “Барча раҳбарларни қатъий огоҳлантираман. Судлар фаолиятига ҳар қандай аралашиш одил судловга соя солиш, деб баҳоланади. Бу бўйича сўров ҳам, жавобгарлик ҳам қаттиқ бўлади” деди Президент.
Ҳақиқатдан мамлакатимизда судьяларнинг мустақиллигини таъминлаш борасида бир қатор ишлар амалга оширилди.
Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил
21 октябрда қабул қилинган “Суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-4850-сонли Фармони билан суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини, фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларининг ишончли ҳимоясини таъминлаш, шунингдек одил судловга эришиш даражасини ошириш суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш соҳасида давлат сиёсатининг асосий устувор йўналишлари этиб белгиланди. Унга кўра, давлат сиёсатининг асосий устувор йўналишларини амалга ошириш бўйича суд, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат органларининг муҳим вазифалари сифатида суд ҳокимиятининг мустақиллиги тўғрисидаги конституциявий нормаларга ва одил судловни амалга ошириш фаолиятига аралашганлик учун жавобгарликнинг муқаррарлиги принципига оғишмай амал қилинишини таъминлаш белгиланди.
Шунингдек, судлар ва судьялар мустақиллигини таъминлаш бўйича қабул қилинган яна бир ҳуқуқий асослардан бири ҳисобланган Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 февралдаги “Ўзбекистон Республикаси суд тизими тузилмасини тубдан такомиллаштириш ва фаолияти самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-4966-сонли Фармонини ҳам алоҳида эътироф этиш мақсадга мувофиқдир.
Мазкур фармонга мувофиқ, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, судлар фаолияти самарадорлиги ва нуфузини ошириш, судлар тузилмасини ҳамда судьялик лавозимларига номзодларни танлаш ва тайинлаш тизимини янада такомиллаштириш мақсадида, Судьялар ҳамжамиятининг органи ҳисобланадиган ва суд ҳокимияти мустақиллигининг конституциявий принципига риоя этилишини таъминлашга кўмаклашадиган Судьялар олий кенгаши ташкил этилди.
Судьялар олий кенгашининг асосий вазифаси этиб судьялар дахлсизлиги бузилишининг ва уларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига аралашишнинг олдини олиш бўйича чора-тадбирлар кўриш, суд-ҳуқуқ соҳасидаги қонун ҳужжатларини янада такомиллаштириш, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини ва ягона суд амалиётини таъминлаш, одил судловга эришиш даражасини ва уни амалга ошириш сифатини яхшилаш белгиланди.
Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил
7 декабрдаги “Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупциянинг олдини олиш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6127-сонли Фармони ҳам юртимизда судьяларнинг мустақиллигини таъминлашда борасидаги самарали ишларнинг изчил давомидир.
Мазкур ҳужжат билан суд тизимини малакали ва ҳалол пок кадрлар билан тўлдириш, суд органларининг фаолиятида очиқлик ва шаффофликни таъминлаш, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг суд ҳокимиятига бўлган ишончини янада ошириш, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 27 майдаги ПФ-5729-сон Фармони билан тасдиқланган 2019-2020 йилларда коррупцияга қарши курашиш Давлат дастури ижросини таъминлаш кўзда тутилган бўлиб, судьялар мустақиллигини таъминлаш ва суд тизимида коррупциянинг олдини олиш бўйича давлат сиёсатининг асосий йўналишларидан бири сифатида судьяларнинг одил судловни амалга ошириш бўйича касбий фаолиятини ҳар қандай кўринишдаги ташқи таъсирлардан самарали муҳофаза қилишни таъминлайдиган ҳуқуқий механизмларни яратиш белгиланди.
Суд тизимида судьялар ва суд ходимларини сифатини янада яхшилаш мақсадида судьяликка кадрларни танлаш, тайёрлаш, лавозимга тайинлаш, шунингдек, судьялар фаолиятини баҳолашда холислик ва шаффофликни таъминлаш, ушбу жараёнларга замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг замонавий тизими жорий этилди.
Ўзбекистонда илк бор судьяларни тайёрлаш ва малакасини оширишнинг янгича ёндошуви натижасида Судьялар олий кенгаши ҳузуридаги Судьялар олий мактабида судьяларнинг касбий малакаси, маънавияти ва масъулиятини ошириш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга ошириш йўлга қўйилиб, буни натижасида юксак профессионал судьялар корпусини шакллантириш дастури белгиланди.
Дарҳақиқат, жамиятда суд органларининг нуфузини ошириш, судьяларнинг чинакам мустақиллигини ва фақат қонунларга асосланиб иш юритишини таъминлашда мамлакатимиз Конституцияси ва шу асосда қабул қилинаётган қонун ҳужжатлари муҳим аҳамият касб этади. Зеро, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳуқуқий демократик давлат ва кучли фуқаролик жамиятини қуришдаги муҳим шартлардан биридир.
Шу ўринда 2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида еттита устувор йўналишдан бирида айнан судларни мустақиллигини таъминлашга қаратилган алоҳида мақсад белгилаб олингани эътиборга молик.
Унга кўра, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлашда судьялар ҳамжамияти органларининг ролини янада ошириш, судьяларнинг ўзини ўзи бошқариш тамойилини кенг жорий этиш ҳамда судьяларга ғайриқонуний тарзда таъсир ўтказишнинг олдини олиш бўйича таъсирчан механизмларини жорий этиш назарда тутилган.
Судьянинг мустақил ва фақат қонунга бўйсунган ҳолда фаолият юритиши Конституция даражасида кафолатланишининг асосий сабабларидан бири — суд ҳокимиятига бошқа ҳеч қайси орган ваколатига тааллуқли бўлмаган ҳуқуқ — одил судловни амалга ошириш ҳуқуқи берилгани билан изоҳланади. Зеро, мамлакатимиз ҳаётида, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини тўлиқ таъминланишига эришишда одил судловнинг аҳамияти беқиёс.
Судьянинг мустақиллиги одил судлов фаолиятини амалга оширишнинг шаффофлигини белгилаб берувчи асосий омил ҳисобланади.
Якунда шу қайд қилиб ўтмоқчиманки, Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимида амалга ошириб келинаётган изчил, тизимли ва кенг кўламдаги ислоҳотлардан пировард мақсад – бу судьянинг мустақиллигини амалда таъминлашдир. Жамиятда судьянинг мустақиллиги амалда таъминланмас экан, адолатли одил судловни амалга оширишда тўсиқлар пайдо бўлади ва бу судьялар томонидан адолатли қарорлар қабул қилинишига салбий таъсирини ўтказади.

Жиззах вилоят суди
судьяси С.А. Набиев

24Mar Янгиликлар

Фуқаролик судлари суд ҳужжатларини Мажбурий ижро бюроси томонидан асоссиз қайтарилиши: муаммо ва ечимлар

Фуқаролик судлари суд ҳужжатларини Мажбурий ижро бюроси томонидан асоссиз қайтарилиши: муаммо ва ечимлар

Фуқаролик судлари томонидан чиқарилган қарорларнинг ўз вақтида ва тўлиқ ижро этилиши адолат ва қонун устуворлигини таъминлашда муҳим ўрин тутади. Бироқ, амалиётда суд ҳужжатларининг, жумладан суд буйруғи, ҳал қилув қарори асосида берилган ижро варақаси ёки бошқа ижро ҳужжатларининг ижро бўлимлари томонидан турли важлар билан асоссиз қайтарилиши кузатилмоқда.
Айниқса, сўнгги пайтларда давлат ижрочилари томонидан «ижро ҳужжатида ижрога топшириш муддати кўрсатилмаган» деган важ билан суд ҳужжатлари қабул қилинмаслиги ҳолатлари учрамоқда. Ваҳоланки, Фуқаролик процессуал кодексининг (ФПК) 178-моддасида бундай талаб мавжуд эмас.
Президент Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек: «Суд қарорларининг адолатли ва ўз вақтида ижро этилиши – халқ ишончини мустаҳкамлашнинг энг муҳим шартидир.»
Демак, суд ҳужжатларининг ўз вақтида ижро этилмаслиги нафақат фуқароларнинг ҳуқуқларини чеклайди, балки суд ҳокимиятининг нуфузига ҳам путур етказади.
Ижро ҳужжатларининг асоссиз қайтарилишининг айрим сабабларини келтириб ўтсак, жумладан:
1. Ижро органлари томонидан қонунчиликнинг нотўғри талқин қилиниши.
Айрим мажбурий ижро бюроси давлат ижрочилари «ижрога топшириш муддати кўрсатилмаган» деган баҳона билан суд ҳужжатларини қабул қилишдан бош тортмоқда. Аслида эса, ФПКнинг 170-моддаси ижро муддати кўрсатилмаган ҳужжатлар бажарилмаслиги керак деган талабни ўз ичига олмайди.
2. Давлат ижрочисининг тажрибасизлиги ёки эҳтиётсизлиги.
Айрим давлат ижрочилари қонунчиликни чуқур билмаслиги ёки нотўғри талқин қилиши натижасида фуқаролар ва тадбиркорларнинг қонуний талабларини бажармаяпти.
3. Бюрократик тўсиқлар ва ортиқча расмиятчилик.
Суд қарорларини ижро этиш жараёнида ортиқча ҳужжатлар талаб қилиниши ёки ижро ҳужжатлари ҳар хил сабаблар билан асоссиз қайтарилиши қонуний манфаатларга путур етказмоқда.
4. Ижро тизимида назоратнинг етарли эмаслиги.
Ижро органларининг фаолияти устидан етарли назорат бўлмагани сабабли, айрим ходимлар қонунни нотўғри қўллаш ҳолатларига йўл қўймоқда.
Мисол: Фуқаро Р. қарздор “Б” номли МЧЖдан 10 миллион сўм миқдоридаги ҳисобланган, лекин ходимга тўланмаган иш ҳақини ундириш бўйича суд буйруғини беришни сўраб судга мурожаат қилди. Суд Р. фойдасига суд буйруғи берди ва “Адолат” ахборот тизимлар комплекси орқали ижрога юборди. Бироқ, Мажбурий ижро бюроси (МИБ) давлат ижрочиси суд буйруғида «ижрога топшириш муддати кўрсатилмаган» деган асос билан
(ФПК 178-моддаси талабига кўра суд буйруғида ижрога топшириш муддати кўрсатилиши назарда тутилмаган) ҳужжатни қабул қилмасдан Ўзбекистон Республикаси «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонунининг 8-моддаси 1-қисми 7-банди талабларига мувофиқ бўлмаганлиги сабабли судга қайтарди (ушбу ҳолат бир неча маротаба такрорланди). Шундан сўнг, Р. бу масала бўйича тегишли судга ва тегишли МИБ идораси раҳбарининг қабулига ташриф буюради ва натижада суд ҳужжати ижро учун қабул қилиниб, унинг ижроси таъминланди.
Муаммонинг ҳуқуқий ечимлари:
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексида белгиланган суд ҳужжати ижросига оид нормаларни «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонуни талабларига мувофиқлаштириш;
Ижро органлари томонидан қонунчиликнинг нотўғри талқин қилинишининг олдини олиш;
Давлат ижрочиларининг ҳуқуқий билимларини ошириш бўйича махсус семинарлар ташкил қилиш;
Тизимдаги ортиқча бюрократияни камайтириш;
МИБ бўлимлари суд ҳужжатларини қабул қилишда ортиқча талабларни қўймаслиги учун махсус назорат механизмлари (ҳеч бўлмаганда бўлим бошлиғи розилиги асосида) ишлаб чиқиш;
Давлат ижрочиларининг жавобгарлигини ошириш (агар ижрочи қонунчиликни нотўғри талқин қилиб, суд ҳужжатини қабул қилишдан асоссиз бош тортса, у интизомий жавобгарликка тортилиши керак);
Суд ҳужжатларини ижро этиш тизимини такомиллаштириш (фуқароларнинг суд қарорларини тўлиқ ижро этилишига бўлган ишончини ошириш учун ижро тизимини шаффоф ва самарали қилиш зарур).
Хулоса қиладиган бўлсак, суд қарорларининг ижро этилиши фуқароларнинг ҳуқуқий ҳимоясини таъминлашнинг муҳим шарти ҳисобланади. Лекин суд ижро ҳужжатларининг Мажбурий ижро бюроси давлат ижрочилари томонидан асоссиз қайтарилиши фуқароларнинг қонуний манфаатларига путур етказади. Юқоридаги мисолда кўриб ўтганимиздек, айрим давлат ижрочилари ўз вазифасини тўлиқ бажармаяпти. Шундай экан қонуний кучга кирган суд ҳужжатлари барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, мансабдор шахслар, фуқаролар учун мажбурийдир ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ижро этилиши шарт. Шундагина, фуқаролар суд орқали ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш имкониятига эга бўладилар ва адолат устувор бўлади.

Зеро, Президентимиз таъкидлаганларидек, – «Қонун устуворлиги ва адолатни таъминламасдан, жамиятда ислоҳотларнинг натижасини кутиш қийин.»

 

Фуқаролик ишлари бўйича Дўстлик туманлараро
судининг судьяси Замонали Зафарович Мажидов

13Mar Янгиликлар

КОРРУПЦИОН ҲОЛАТЛАРГА МУРОСАСИЗЛИК

Демократик тамойилларга асосланган давлатнинг энг асосий хусусиятларидан бири – бу энг асосий мақсад инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, фуқароларга бўлган эътибор ва мустақил ҳамда соғлом жамият барпо этиш ҳисобланади.
Аммо шундай иллатлар борки, юқорида санаб ўтилганлардан инсон ҳуқуқларини поймол қилиши мумкин, соғлом жамиятга зарар етказиши мумкин. Ушбу иллат – Коррупция ҳисобланади.
Мамлакатда ҳозирги кунда коррупцияга қарши курашиш, коррупцион ҳолатларга муросасиз бўлиш борасида бир қатор самарали ишлар амалга оширилиб келинмоқда.
Шунга кўра судлар фаолиятида ҳам аҳолини коррупцион ҳолатларга тоқатсизлигини шакллантириш, унга қарши курашиш ва бу борада тегишли давлат органларига хабар бериш кўникмаларини ҳосил қилиш мақсадида Зомин туманлараро иқтисодий суди раиси Х.Мадатов томонидан Зарбдор туман ҳудудида жойлашган Адиробод маҳалла фуқаролар йиғини биносида маҳалла фуқаролари ва фаоллар иштирокида Биз коррупцияга қаршимиз, коррупция салбий иллат мавзуларида ҳуқуқий тушунтиришлар бериш мақсадида давра суҳбати ташкил этилди.
Шунингдек, мазкур тадбир давомида суд раиси томонидан йиғилиш иштирокчиларига Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 5 июлдаги “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги ЎРҚ-699-сонли Қонунининг мазмун-моҳияти юзасидан тушунтиришлар берилди.
Хусусан, Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонунчилик Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, ушбу Қонун ва бошқа қонунчилик ҳужжатларидан иборат эканлиги, агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонунчилигида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилиши ҳақида таъкидлаб ўтди.
Мазкур қонунга кўра диний таълим муассасаси — муайян конфессияга мансуб бўлган, диний ташкилотларнинг профессионал хизматчиларини ва улар учун зарур бўлган диний ходимларни тайёрлаш учун диний ташкилотларнинг Ўзбекистон Республикаси бўйича марказий бошқарув органи томонидан ташкил этилган муассаса; диний ташкилот — фуқароларнинг белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган, биргаликда динга эътиқод қилиш, ибодат қилиш, диний расм-русумлар ва маросимларни бажариш мақсадида ташкил этилган, даромад (фойда) олишни ўз фаолиятининг асосий мақсади қилиб олмаган ҳамда олинган даромадларни (фойдани) ўз иштирокчилари (аъзолари) ўртасида тақсимламайдиган кўнгилли бирлашмаси (маҳаллий диний ташкилот, диний таълим муассасаси ва диний ташкилотларнинг Ўзбекистон Республикаси бўйича марказий бошқарув органи); ҳисобланиши айтилганлиги ҳақида сўз юритди.
Шу билан бирга Қонунга кўра виждон эркинлиги — бу фуқароларнинг хоҳлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик бўйича кафолатланган конституциявий ҳуқуқи эканлиги тушунтирилди.
Ўтказилган тарғибот тадбирларида иштирокчиларини қизиқтирган саволларига суд раиси томонидан батафсил жавоблар бериб ўтилди.

image
Skip to content