Асосий қонунимиз суд қарорларининг адолатлилигини таъминлашнинг мустаҳкам пойдеворидир

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг янги таҳрири қабул қилиниши халқимиз фаровонлигини янада юксалтириш, инсон ҳуқуқ ва манфаатларини сўзсиз таъминлаш, фаол фуқаролик жамиятини шакллантиришга қаратилган ислоҳотлар жараёнида тарихий бурилиш бўлди.

Уй-жой ҳуқуқи халқаро ҳамжамият томонидан муносиб турмуш даражасига бўлган ҳуқуқнинг муҳим элементи сифатида қаралади. Шу боис фуқароларнинг уй-жойга бўлган конституциявий ҳуқуқларини рўёбга чиқариш учун зарур шарт-шароитларни яратиш мамлакатимизда ижтимоий сиёсатнинг энг муҳим вазифаларидан биридир. Уй-жойга эгалик ҳуқуқини кафолатлаш бу борада муҳим аҳамиятга эга.

Конституциянинг 47-моддасига киритилган ўзгартиришлар билан биринчи марта уй-жой ҳуқуқи фуқароларнинг асосий ижтимоий ҳуқуқларидан бири сифатида белгиланган.

Бундан буён ҳеч ким суд қарорисиз ва қонунга мувофиқ уй-жойдан маҳрум этилиши мумкин эмас. Уй-жойидан маҳрум бўлган мулкдорга қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда ва тартибда уй-жой нархи ва унга этказилган зарарлар учун дастлабки ва унга тенглаштирилган компенсация берилади.

Давлат уй-жой қурилишини рағбатлантиради ва уй-жой ҳуқуқини амалга ошириш учун шароит яратади. Аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифаларини уй-жой билан таъминлаш тартиби қонун билан белгиланади.

Амалдаги Конституциянинг 31-моддасига кўра, ҳар ким ўз уйи дахлсизлиги ҳуқуқига эга. Ҳеч ким уйга у ерда яшовчи шахсларнинг хоҳишига қарши кира олмайди. Уй-жойга киришга, шунингдек уни олиб қўйиш ва кўздан кечиришга фақат қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда ва тартибда йўл қўйилади.

Мазкур қоидалар уй-жойни мулк ҳуқуқи объекти сифатида самарали ҳимоя қилиш, айниқса, суд томонидан уй-жойга эгалик ҳуқуқи билан боғлиқ ишларни кўриб чиқишда қонун ҳужжатларининг тўғри қўлланилиши, фуқароларнинг хусусий мулкка бўлган конституциявий ҳуқуқини ҳимоя қилишда муҳим аҳамият касб этади.

Судларнинг уй-жой билан боғлиқ ишларни кўриш амалиёти таҳлили шуни кўрсатадики, ишларнинг аксарияти уй-жойни хусусийлаштириш, кўчириш ва уй-жойга кириш, уй-жойдан фойдаланиш тартибини белгилаш, уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотиш фактини аниқлаш билан боғлиқ. , уй-жойга ёки унинг бир қисмига (улушга) эгалик ҳуқуқини эътироф этиш, уй-жойни умумий улушли мулк ҳуқуқида бир неча шахсларга бўлиш ёки турмуш ўртоқларнинг умумий умумий мулки бўлган турар-жой биносини бўлиш, шунингдек низолар. Турар жой эгасининг оила аъзоларининг турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқини амалга ошириши.

Уй-жой ҳуқуқини суд орқали ҳимоя қилиш нафақат бузилган ҳуқуқларни тиклаш, балки бундай ҳуқуқнинг бузилиши натижасида етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш, келажакда юзага келиши мумкин бўлган келишмовчиликларни бартараф этишда ҳам муҳим аҳамиятга эга.

Уй-жой масаласидаги ҳуқуқий муносабатларнинг ўзига хослиги ва мураккаблиги, хусусий мулк объекти сифатида уй-жойни муҳофаза қилишни тартибга солувчи қонун ҳужжатларининг давр талаблари асосида такомиллаштирилмаганлиги уй-жой масаласини турлича талқин қилишига сабаб бўлиши мумкин. Судлар томонидан қонун ҳужжатлари.

Фуқаролик кодекси ва Уй-жой кодекси нормаларининг уй-жой мулкига оид масалалардаги номувофиқлиги ушбу соҳадаги низоларни судларда ҳал этишда қийинчиликлар туғдирмоқда.

Шу боис уй-жой ҳуқуқининг конституциявий даражада кафолатланиши бу борадаги қонунчиликни давр талабларидан келиб чиқиб такомиллаштиришга туртки бўлади. Қонунларнинг мукаммаллиги суд томонидан қабул қилинган қарорларнинг адолатлилигини таъминлайди.

Одил Эгамбердиев

Фуқаролик ишлари бўйича Зарбдор туманлараро суди раиси